Yuli
yili cen (’inamizukuan：Posko；Ngiugˋ liˋ zhinˊ：Sṳ̀n-kûng-chṳ́n；rinipungan：玉里／たまざと Tamazato）imaza i pasanavalj a i kalingu king, a i viri nakidjekec tua ruisui gu, a i kacedas nakidjekec tua vungpin gu kata cangping gu, au a pasamaza i ledepan kidjekecan ta zusi gu, a i navalj nakicaing tua i vuli gu, masan pazangal tua i pasanavalj i kalinku king a kinateveteveljan a caucau, ka vecekadanan na kadjunangan i pasakacedasan nua taiwan. au yuli avan tjaljaqacavan ta cen pakata kadjunangan i hualien hici kata taitu hici. izua tu 252km² a pulingetjan a kadjunangan. tjaljakudrakudralan tua cen i taiwan. (tjakedrian a pagalju ta taipaq hici izua 271km² )
| yili | |
 | |
 | |
| na tjaivavaw a sihu a kinapangaljan a paljavak | kalinku king |
| sicuayanga a ngadan | puseke(璞石閣) |
| sepaljavak | puluq sa lima a mula, tjelu taiday sa puluq sa pitju a talingan |
| sihu
-guciu -remasudj a kilalaing takakudan a pacaqan -qinati a hulic a sihu |
-蔡秋龍(pacun ta kamakama na yili) -naseyili a gukusiu -daihiyukay na yili |
| pulingetjan nua kadjunangan | 252.3719km² |
| kinamamamawan tua vavavan nua gadu | tjelu taiday sa tjelu puluq sa tjelu a maru vavavan tadjekuacan (333m) |
| caucau
-pipenuljatan na caucau-papu ngadan tjai sangasangas -paljingan |
-drusa kudrav sa tjelu a kuzulj sa drusaiday sa pitju puluq a caucau(23,270)(2021 a cavilj kata 1 a qiljas) -masantjelulj (3) -lima a kuzulj tjelu a taiday sa sepatj puluq sa ita paljingan (8,912) |
| sasupuan na yubinkiuku/yuzeng | 981 |
| pukeljang a venecikan na takakudan a umaq a sihu | 10015030 |
| tjuljivar ta guan | lisuy,zusi,vuli,
vungbin,cangbin |
lja i vecekadan a kemasi kalinku a pasa valangaw a kunglu, a pasazua i kacedas izua a yucan(玉長) kunglu a kisusu a sema kacedas tua sema canbin gu, saka avan nu sinan pazangal a djalan i kalinku kata valangaw a makalizulizuk.
a imaza i kalinku kata valangaw sevesevec a lizulizuk. nu pasakaledep mavan azua a kavecekadanan a gadu i taiwan a pasakacedas izua a ljaviljaving a mareka gadugadu, izua siukuluan(秀姑巒) a pana kata a tjaljakuljay a vungpin(豐坪) veljeluan, zu(卓) a pana, lakulaku a pana kata cinsuy(清水) a pana a cemalivat imaza.
a kai ’inamizukuan kata nginaingayngan.
cinalivatan remasudj ta vincikan
yuli cen ka sicuayan pinaka “puseke”, izua a drusa a siqaivuan, masanitalj a kinasi bunun a siqaivuan, qunevuljan a imi. ayatua izua a siukuluan(秀姑巒) a pana cemalivat imaza, au nu cuayanga ika naqemudjalj, aza pana memakulji, nu venali aza qunevuljananga sakamaya na vudas. a sikamasanmusalj kemasi ’inamizukuan a “paypayke”(派派可) a kai, nu piamizuku ta siqivuan ta avan nu lukuc aya, a sinan racev imaza sa namakeljang. a sikamasantjelulj a siqaivuan, ka 1875 a caviljan, aza a taiwancen a kamakama ta sivitai a ti 吳光亮 na paka i vecekadan tua kagaduan sa djaljun imaza, qemepu ta sivitay, pacun ta qaciljay i siukuluan a pana sedjelj a vuqavuqalj, sa aicu a qaciljay ika qinemu, bulayanga nu pacunan . aza sivitay lemindjelj ta kakiyunangan a makadjalan (peniliq aza “閣” aicu vecik), saka papungadanan ta “puseke”.
kasicuayan aza i yuli sedjelja na amizuku kata bunun zuku kacalisiyan a kakacevungan. ka 1829 a caviljan, aza i huzang a makadaw zuku a caucau patjavat a sema taitu ta kazatjazatjan, ljakua pusauin nua se puyuma a binanmi(卑南覓) a qinaljan, au ka 1836 a caviljan kisusu tiamadju ta maka sinwuli(新武呂) a pana patjavat sema pasanavalj, ka vililjanga tjaljuzua i lakulaku(拉庫拉庫) a pana a namasan sipayzan tua qinaljudjan nua zaljum i pasanavalj, avananga aza pasakaledep a siukuluan a pana i canljang(長良) li a semanqinaljan, au pinaka “dazuang”. ka pitagilj a qemuma imaza, aza makadaw zuku nakemacu ta gung kata riri a semazua sa maljaljenguaq kata sebunun zuku, saka maqati uta a kipavalit ta paday, ayatua ruzaljuman ca imaza, a vilivililjan a patjavat i tua 1845 a caviljan, patjavat a sema i pasakacedas ta siukuluan a pana, mamaw a pinapungadan ta “dazuang”(mavan a situcuan i vuli gu a dungli mula), aza i canljang a dazung pavalitan ta ngadan a “djuzuang”(舊庄). au aza a pasuvilililjanga a makadaw zuku i vungsan(鳳山) gu kata valangaw, dawulung(大武壠) zuku kata silaya zuku mangetjez imaza. au sezuljuzulju lemindjelj ta qinaljan i yuli, vuli, cesan kata kuansan. ka 1879 a caviljan a pasusangas katua pasuvililj a pakata “taiwan kadjunangan penuljat a zuga” a qadupu, teveteveljin a pungadan ta aicu “puseke sepinpu a alu a qinaljan ”. aza i yuli tjatjuruvu a dawulung zuku.
na semusu ta vecik ni 陳英 a “台東誌” aya , ka 1850 a caviljan, izuanga a pairang a napatjavat semamaza, au siubay kata kacalisian imaza. a kinatjamerazukan i 1875 a caviljan, masa sipacacikelan tua batungkuan(八通關) a djalan a patagilj. ka ripung a djiday, yuli sipavecik a pitaituting puseke citing puseke cy(璞石閣區), au pavalitan a lemingedjelj ta kalinkukangting pusekeciting a kanrinri. ka 1917 a caviljan, aza a kemasi valangaw a kisiya a padjaljun patjemaza, sa sialap tua “yi” a ngadan, a vecik kemasi “pu” pavalitan ta “yili”, neka kinapalakan a yu a qaciljay a imi. ka 1920 a caviljan lemindjelj ta yili dje(街) sipavecik a pikalinkukangting yilidjin a kipusaliman. au kapuamin a maqaqeci a 1946 a caviljan, yulidje pavalitan ta yulicen, sipavecik ta drusa puluq sa tjelu a li. ka 1971 a caviljan, sipavecik mumalj ta puluq sa lima a li patjeljatucu.
izua ita a vuqavuqalj a qaciljay i qerengan ta siukuluan a pana, ljaki nu kaljaqudjaljan, inika siqaljudj maluqem tua zaljum, sika aza sikataqaljan semanparavac taicu a qaciljay a pasan niamadjuin pazangazangalan a sauzayan, au ka 1970 a caviljan a puluq sa drusa qiljasan, izua cakaven a qaciljay aya. ljakua inia nacuay djameqen na kinsac a nacemakav ta qaciljay katua zua a cinakav a qaciljay, tazua sinan lalanganga nu qaciljayan, tucu piniunduziu a gaku na kukumin a yili, yilicen a puvadanqan kata a kasasavan a yuli ramaljemaljeng a umaq.
kamakama remasudj ta vincikan
| sazazatj | kamakama |
| 1-2 sangasangasan kata sikamasanmusalj | 潘萬法 |
| 3 sikamasan tjelulj | 蘇玉麟 |
| 4 sikamasan tjelulj | 潘宇界 |
| 5-6 sikamasan limalj kata sikamasan nemelj | 邱慶來 |
| 7-8 sikamasan pitjulj kata sikamasan valulj | 黃正榮 |
| 9-10 sikamasan sivalj kata sikamasan simuluq | 陳仁敵 |
| 11-12 sikamasan simuluq saka ita kata sikamasan simuluq saka drusa | 林惠敏 |
| 13-14 sikamasan simuluq saka tjelu kata sikamasan simuluq saka sepatj | 潘富民 |
| 15-16 sikamasan simuluq saka lima kata sikamasan simuluq saka unem | 劉德貞 |
| 17 sikamasan simuluq saka pitju | 龔文俊 |
| 18 sikamasan simuluq saka alu | 蔡秋龍(tucu) |
paljavak tua kadjunangan remasudj ta vincikan
matja 15 qinaljan i yili. matja 20 qinaljan imaza, Angcoh（安通部落）, Afih（阿飛赫部落）, Harawan（哈拉灣部落）, Lingacay（苓雅仔部落）, Ceroh（春日部落）, Patawlinan（巴島力安部落）, Makotaay（瑪谷達璦部落）, Sedeng（瑟冷部落）, Tokar（都旮薾部落）, Lohok（洛合谷部落）, Posko（璞石閣部落）, Silangkong（喜瑯宮部落）, Cihakay（吉哈蓋部落）, Cilakesay（吉拉格賽部落）, Cinemnemay（吉能能麥部落）, Takay（達蓋部落）, Satefo（下德武部落）, Namisan（拿彌散部落）, Matadim（馬太林部落）, Mangcelan（滿自然部落）.
| li | pulingetjan nua
kadjunangan (km 2) |
paljingan | caucau
(2017 a cavilj sepatj qiljas) |
mavalidan
caucau/km2 |
| zungcen(中城) | 1.5 | 2217 | 6328 | 4218.7 |
| kuwu(國武) | 1.2 | 511 | 1449 | 1207.5 |
| taicang(泰昌) | 7.2 | 474 | 1619 | 224 |
| cymu(啟模) | 2.672 | 797 | 1983 | 734.4 |
| yungcang(永昌) | 9.2 | 525 | 1529 | 166.2 |
| yuancen(源城) | 22.9 | 507 | 1462 | 63.8 |
| canljang(長良) | 9.6 | 298 | 775 | 80.7 |
| lehe(樂合) | 27.1 | 465 | 1129 | 41.7 |
| dungvung(東豐) | 35.7 | 235 | 626 | 17.5 |
| guanyin(觀音) | 23.4 | 709 | 1809 | 77.3 |
| sungpu(松浦) | 23.5 | 609 | 1768 | 75.2 |
| cunre(春日) | 23.8 | 376 | 1004 | 42.2 |
| dewu(德武) | 12.9 | 287 | 868 | 67.3 |
| sanmin(三民) | 17.3 | 411 | 1002 | 57.2 |
| dayu(大禹) | 34.4 | 473 | 1270 | 36.9 |
| yili cen | 252.3719 | 8894 | 24621 | 97.56 |
pakata hici a mirazek remasudj ta vincikan
gukusiu i yili cen remasudj ta vincikan
yili cen avan na masan pazangal i pasanavalj ta kalinku king, na sezua a caucau a kakicapiljan, au aicu yili a hici a sikace i yili cen sinan vecekadan. izua siubay,kicaquwan kata kakipucemelan.
caucau remasudj ta vincikan
| cavilj | caucau | +:metjeruvu
-:mavekelj (%) |
| 1981 | sepatj kudrav sa ita kuzulj sa lima taiday sa siva puluq sa drusa a caucau (41,592 a caucau) | — |
| 1986 | sepatj kudrav sa sepatj taiday sa drusa puluq sa alu a caucau (40,428 a caucau) | −2.8% |
| 1991 | tjelu kudrav sa unem kuzulj sa pitju taiday sa alu puluq sa siva a caucau (36,789 a caucau) | −9.0% |
| 1996 | tjelu kudrav sa sepatj kuzulj sa tjelu taiday sa drusa puluq sa tjelu a caucau (34,323 a caucau) | −6.7% |
| 2001 | tjelu kudrav sa ita kuzulj sa alu taiday sa drusa puluq sa drusa a caucau (31,822 a caucau) | −7.3% |
| 2006 | drusa kudrav sa alu kuzulj sa unem taiday sa lima puluq sa siva a caucau (28,659 a caucau) | −9.9% |
| 2011 | drusa kudrav sa unem kuzulj sa sepatj taiday sa lima puluq sa drusa a caucau (26,452 a caucau) | −7.7% |
| 2016 | drusa kudrav sa sepatj kuzulj sa pitju taiday sa sepatj puluq a caucau (24,740 a caucau) | −6.5% |
aicu mavalidan i yili cen izua 93 93 caucua/km², avan sikamasanmusalj kemasi likuz. (amin tjaliaw ta vunglin cen)
nasidjaravacan remasudj ta vincikan
pakata sipacacikelan imaza, izua kisiya a djalan, masansivalj a djalan a sipacacikel na marekazidusiya i taiwan, itaiday siva puluq sa tjelu a vinaciqan(lede kunglu) kata masansika tjelumuluq a djalanan i taiwan(yucan kunglu) cemalivat ta pasa kacedas ljaviljaving a gadugaduan, avan nu pazangal a pakazuazuanan na kuluma i pasakacedasan nua taiwan.
| kisiya a djalan |
| na taiwan a kisiya a rukicapiljan |
| a kisiya a djalan a cemalivat tua taiwan i taitu |
| disiaba i sanmin(三民) |
| disiaba i yili |
| kunglu |
| masansivalj a djalan a sipacacikel na marekazidusiya i taiwan |
| masansika tjelumuluq a djalanan i taiwan
yucan(玉長) kunglu |
| vinaciqan ta djalan |
| itaiday siva puluq sa tjelu a vinaciqan |
| basu |
| basu a ding dung |
| basu a kalinku |
sinupuan remasudj ta vincikan
| kaucung a gaku |
| yili kaucung a gaku |
| kucung a gaku |
| gaku na kucung a yili |
| gaku na kucung a sanmin(三民) |
| gaku na kucung a yudung(玉東) |
| kukumin a gaku |
| gaku na kukumin a yili |
| gaku na kukumin a yili i yungcang(永昌) |
| gaku na kukumin a sanmin |
| gaku na kukumin a sungpu(松浦) |
| gaku na kukumin a kawljaw(高寮) |
| gaku na kukumin a lehe(樂合) |
| gaku na kukumin a guanyin(觀音) |
| gaku na kukumin a dayu(大禹) |
| gaku na kukumin a zungcen(中城) |
| gaku na kukumin a canljang(長良) |
| gaku na kukumin a cunre(春日) |
| gaku na kukumin a yuancen(源城) |
| gaku na kukumin a dewu(德武) |
kakipucemelan remasudj ta vincikan
| 臺北榮民總醫院玉里分院 | kakipucemelan a yili nua taipaq rungmin biuing |
| 衛生福利部玉里醫院 | kakipucemelan a yili nua wyvupu |
| 玉里慈濟醫院 | kakipucemelan a yili nua zeci |
kivangavangan remasudj ta vincikan
lja neka nu namapaljiq a kakarakudan i maza, sika azua gadu, izuanga a ljimecamecaw i sicevud a zaljum kata ljimecamecaw a vali. saka tjuruvu ta caucau tjengelay semamaza a kivangavang. au aza antung ungesing namasan alu ta kakivangvangan a maitaita i kalinku king. aza kazaljuman katje kedri ta 硫磺 a sequan, a kinaliguan izua, sarenguaq a kinakadjunangnan a izua a kasikasivan a djalan, ljaqedi, au mayanga lemindjelj lungvung(龍鳳) a kivanvangan, aza sinapazangal a taiday cavilj anga kasiw pinatevelj ta riuku, izuanan aza zidingsia a djalanan sema yuli kisiya a disiaba patjelja dungli kisiya a disiaba, yuli haka sikac a umaq, puseke kacalisian siubay a umaq,
nanan(南安) a caucau a umaq nua yusan nua kuka kakivangvangan, batungkuan nua djaladjalan kasicuayan, ceke gadu venuciar a kingtjang a siljizavan, pacuncun ta qayaqaym i ljaqedi ta siukuluan pana kata kacedasan a yu qaciljay.
| 玉里協天宮 | yili sietien biu |
| 玉里慈惠堂 | yili cehui biu |
| 玉里華山寺 | yili hausan pakung |
| 玉里玉泉寺 | yili yucian pakung |
| 玉里神社 | yili biu |
| 八通關古道 | batungkuan nua djaladjalan kasicuayan |
| 安通越嶺古道 | antung nua djaladjalan kasicuayan |
| 安通溫泉飯店（安通溫泉歷史建築博物館） | antung ungsing a liukang (antung ungsing likishi a nanemanga umaq) |
| 玉里夜市 | yili yachi |
| 安通溫泉 | antung ungesing |
| 赤科山金針花季 | ceke gadu venuciar a kingtjang a kamuku |
| 花東縱谷平原 | kalinku kata valangaw sevesevec a lizulizuk |
racev remasudj ta vincikan
a racev a talem a sinanpazangal nua kinsic imaza. riuku mirazek tauta. pakata racev sipungadan ta paday kata yuli alju, izuanan za kingtjang, buntan kata utja sanguaq, au aza suika qaljemeqem tu liaw a qatim, avan na racev nua yili.
| 玉里西瓜 | yili suika |
| 赤科山蜜香紅茶 | cekesan a hung utja kata alju na hana a qaljesaw |
| 玉里麵 | yili suba |
| 玉里羊羹 | yili alju |
| 東豐文旦 | dungvung buntan |
| 玉溪米 | yusi paday |
| 金針 | kingtjang |
| 香菇 | ngilengil |
| 玉里燒仙草 | yili cemel a tatekelen |