Taitu king

taituking (pinaywanan：valangaw；pinairangan：Tâi-tang-kuān；nginaingayngan：Thòi-tûng-yen）avan angata ca king nua i taiwan. imaza i pasakacedas a navalj tua taiwan, izua tu 3515.2526 km² a pulingetjan nua kadjunangan. a qacavan masantjelulj a king i taiwan tja kedri ta i kalingu katua nantu (南投). aza taitu hichi avan tjalja tjuruvuan a caucau i pasakacedas i taituking. ljakua malua a caucau ika napapamapamaw a kinaqepu, aza mareka caucau sedjelja i taitu hichi, aicu i taituking a kadjunangan pasamaza tua peihuikuisiyen a navalj, a i tjaikacedas mavan a taipingyan (ljavek a viliping), a i navalj katua i kaledep mavan anga a ljaviljaving a gadugaduan i vecekadan tua taiwan kata akaw, takau uta. i viri nakidjekec tua kalingu , izua liaw tjinaula na sicuayan a nemanga.

taituking 台東縣

taituking imaza(qudjidji a pinakeljang)
na tjaivavaw a sihu a kinapangaljan a paljavak	taiwan
sicuayanga a ngadan	valangaw
sepaljavak	ita hici, drusa ceng kata puluq sa tjelu a qinaljan
lemingdjelj kata cavilj	台灣府卑南廳taiwanvu binan ting (1875 a cavilj) 福建台灣省臺東直隸州vutjansen taiwansen taitu zilizu (1887 a cavilj) 臺東廳taituting(1887 a cavilj) 臺東縣 taituking (1946 a cavilj)
sihu -guciu -remasudj a kilalaing takakudan a pacaqan -qinati a hulic a sihu	-饒慶鈴(pacun ta kinciu na taituking) -taitu kingsihu -taituking gikai
pulingetjan nua kadjunangan	3515.2526km²
kinamamamawan tua vavavan nua gadu	alu taiday a maru vavavan tadjekuacan (800 m)
caucau -pipenuljatan na caucau -papu ngadan tjai sangasangas -mavalidan	-drusa puluq sa ita kudrav sa sepatj kuzulj sa siva taiday sa alu puluq sa tjelu a caucau(214,983)(2021 a cavilj kata drusa a qiljas) -masansimuluq sa siva -unem puluq sa ita a caucau/km² (61.16/km²)
pukeljang a venecikan na takakudan a umaq a sihu	10014
tjuljivar ta guan	kalingu king, akaw king, takaw king

taituking imaza a kalevelevan semezan tu kemaledeledev. lja aicu i imaza nakitangez tua gadu kata pasacemedas nakicevung ta ljavek, avan sinan pazangal a racev saka liaw a ika kinapalak laulju a kadjunangan. ljaki ginitjegit drinasy a ciqaw kudamunu a qamuljumulju, ucia, pangudralj, kingtjang katua yulizu, na masan tjalja pungadangadan i taiwan.

aza pakata zuku imaza, izua tjaisangasan a kacalisian angata, au aza zuma sikataqaljan avan angata aza i tu taiday sa lima puluq a cavilj naza patjavat a mamaza a mareka aljak anga. aza tjalja sangasangasan a pairang kemasi vudjan(福建) i ciuku, ka kumintang sihu sekaumalj kemasi ciuku sema i taihuk, izua sivitai kata tacemekeljan niamadju semanumaq ta kakaizuanan na gaisiuzing a qinaljan sa paseqeljing. saka izua a namaluyuc kemasi kaledep sekaumalj pinitjay vililjan a baci (八七) a zinaljuman (ka 1959 a cavilj). au izua ngaingai a kaizua kemasi ljudiw(六堆) i akaw. ayatua aravac a zukuan imaza maqepuqepu, tucu taituking masan temalidu aravac a kakudanan a siakai.

pakata siakai a kinsic tjapacunan, temalem a sinan pazangal nua i taituking.^[1] aza sikilacevan tjalja kerivan tauta za kinaikacauan a nasi tjalja rikitjan imaza i taiwan, aicu a kiningkiu, sualapen a nakuyangata a kinaizuanan a kadjunangan, avan za pakata tima nadjemadjase a kanri nucu a qinaljan a tjalja qacavan a pacugan, avan nu ika mirazek setjauvililj tua maljeqaljan. djalepan namaitucu, ljakua situcutucuan a cavilj kisamulja a sihu paljazua ta remayurangan kinsic, aicu sinivarung a sengesengan siqiyaw ta tjuruvu a caucau kivanvang a semamaza.

kadjunangan

taituking imaza i pasakacedas a navalj tua taiwan, izua tu 3515.2526 km² a pulingetjan nua kadjunangan. a qacavan masantjelulj a king i taiwan tja kedri ta i kalingu katua nantu. a i tjaikacedas mavan a taipingyan (ljavek a viliping), a i navalj katua i kaledep mavan anga a ljaviljaving a gadugaduan i vecekadan tua taiwan kata akaw, takau uta. i viri a pasaljaviljavi tua bulasanke a gadu, luntian a gadu kata ljavek a gadugauan a nakidjekec tua kalingu. maka ljaviljaving ta ljavek tu 176 km, masan tjaljaladruqan a king i taiwan.

aicu a kadjunangan imaza na masan a gadugaduan i vecekadan tua taiwan, kalinku a sema taitu sevesevec a lizulizuk, vudavudas a laviing pakata binan a pana, ljavek a gadugauan kata taiyun(泰源) a malikeljung a kadjunangan. izua binan pana, djipun pana, likavung pana, kanalun pana, tjavualji pana kata mawuku pana, au binan pana masan tjaljaqacavan i taituking, kemasi a gadugaduan i vecekadan tua taiwan i akana binan gaduan i pasakacedasan, tu 84.35 km. seqaljudj pasa ta pitju a qinaljan. saka aicu pana a pulingetjan nua kadjunangan tu 1,603 km², avan a tjalja sipazangazangalan a sitalem tua lami.

pakata mirazek a hisiu

hisiu i taituking

aicu a vaquan a ljaljevavavan tua kasiya.

aza hisiu i taituking izua canping hisiu, cesan hisiu, guansan hisiu, shikanu hisiu, luliaw hisiu, binan hisiu kata djipun hisiu. au binan hisiu avan tjaljqacavan, aza guansan hisiu masan sikamasanmusalj.

ka 1867 a cavilj, tia pepuzuku i canping guan tucu i taituking, tiamadju na lemingdjelj ta hisiu,lemakac ta na seken pana a zaljum sasi sitalem tua lami pasa a canping kata cenkung a kadjunangan. izua tu sepatj puluq sa unem a hisiu i canping mula. sedjelja i qinaljan a na kisamalaing a cukulu ta hisiu. ka 1966 a cavilj, taiwan sihu suylicy a sivarung a semananguaq tua canping hisiu. sa kemasi 1971 a cavilj mata 1974 a cavilj, pacacurucuruing a kana hisiu, au lemingdjelj ta sinitaladjan ta zaljum i suimudin(水母丁) a pana pasanavalj a qinaljan. izua a veljeng tu 25 maru tadjekuacan, aicu a zaljum a suimudin kemasi qetjung a tjayquvulj tua maruqalu a suimudin. au tjevuta i tua

masansimuluq sa ita a djalanan i taiwan, sa gemadugaduan pasa navalj a ljitaladj tua canping a pana.

ka 1878 a cavalj kemasi tjiusiw patjavat ta mamaza a caucau ti 陳和枝 kata tapuluq sa unem a caucau, kaqepui a semananguaq ta hisiu i cesan, tjemabeku ta zaljum kemasi binan a pana, avan sitalem tua lami. tucu aza hisiu pinakakudan i cesan tinevelj a drusa hiciu kata tapuluq tjaljakuljay a hisiu, saka lemingdjelj tua ita a tjabeku, penenetj tua kikay a umaq kata papapiljiq tua tjakakudralan a qacilay a puzaljuman.

aza binan hisiu avan angata tjaljaqacan a hisiu i pasakacedas i taiwan. ka 1898 a cavilj liningdjelj na dripung, au ka 1936 a cavilj mumaljem semananguaq. ka 1941 a cavilj a qemacuvung tua sengesengan, izua tjuruvu a pairang patjavat semamaza a qemuma ta kadjunangan. aza tinalem a cam a pulingetjan nua kadjunangan kemasi 600 marutarauljan mapazulju tu 2,423 marutarauljan. aza zaljum a binan hisiu kemasi binan pana, tu siva km, izua puluq sa tjelu a sevesevec a hisiu, au aza inalangan matu karuc.

ka 1899 a cavilj aza i djipun kata zinhe(建和) a sika taqaljan i lizu pasa tua likavung pana kata djipun pana, marepusaladj a lemindjelj tua hisiu masan djipun hisiu, saka ita cavilj a qinacuvungan, kemasi djipun pana a pasaviri ljavaing kilakac zaljum. pasa hung (洪) lima a tjakuljay a hisiu, au papirazeken na djipun, izua sepatj a tjaljakuljay a hisiu a sangasangasan mihe hisiu pasa djipun pana a pasanavalj ljavaing i tjavualji, au kata tjaisangas a djipun hisiu masan djipun hisiu. ljakua aicu tjaisangas a djipun hisiu pavalitan ta siqivuan tu masanmusalj mihe hisiu.

ka 1907 a cavilj, aza pirang kemasi kaledep sema pasakacedas a kemangekang, sa tjemabeku ta zaljum kemasi binan hisiu au lemindjelj lilung(里壟) hisiu, a maqati sitalem tua lami a kadjunangan izua tu tjelu puluq marutarauljan. ulja aza izua angata a pirang lukalivu kata kacalisian, kadrusanga cavilj sualapen sa pavaliten tua lilung hisiu. ka kailikuz 1915 a cavilj na ripun a djiday, aza ripun sihu patagitagilj a gindjiw kanri tua kacalisian, au meliaw a kemasi tjuzuma patjavat ta mamaza a caucau. ka 1923 a cavilj lemindjelj ta lilung dantay hisiu, ka 1941 a cavilj pavalitan ta guansan suyli qinepu. ka 1948 a cavilj lemindjelj ta guansan hisiu, semananguaq ta binan pana lja rikitj tu djaljaw a siqaljudjan. ka 1958 a cavilj qacuvungan a sengesengan, a laruqan 17 km, puluq pitju a tjakuljay a hisiu,aza inalangan matu karu pinakakudan,aza quma a pulingetjan nua kadjunangan 2,874 marutarauljan, a qacavan masanmusalj a hisiu i pasakacedas a taiwan.

kemasi 1953 a cavilj mata 1957 a cavilj lemindjelj tua shikanu hisiu, satjemabeku ta zaljum kemasi luliaw(鹿寮) pana pasa navalj ljavaing, sitalem tua lami i maka kalinku a sema taitu sevesevec a lizulizuk pasavilj. izua a naitjumalji a hisiu i shikanu avan luliaw hisiu, ulja a sitaladjan na zaljum izua za djineqis a kinapalak a munday, sa kemasi 1970 a cavilj aza siljtaladj a zaljum kata shikanu hisiu mamaw a tjabeku. ljakua ika tjezua a zaljum imaza, aza i shikanu hisiu amin za ita tjakuljay a hisiu izuangata segaljugaljutj a zaljum, azazuma tjakuljay a hisiu a ika namakeljang, saka aza masan nemelj a tjakuljay a hisiu avan zua sinsekez, mata 1995 a cavilj mumalj semananguaq a qemacuvung tua sengesengan.

cinalivatan

i tua uranda kata sipanya djiday

ka djinadjas a taiwan na uranda djiday, aza uranda dungindu(東印度) a kuba lemanda a liaw king imaza kacedasan, au 1637 a cavilj drusa qiljas sauing tu paljilji taza na djemadjas ta sengesengan a kamakama. ka 1642 a cavilj djadjasen i kacedasan, izua sividay i binan kata dakangku(大港口). ka 1644 a cavaij, dungindu a kuba lemingdjelj i binan qinaljan ta huyicy, masan kanri a kemasi kalingu kata valangaw, ljakua amin kemasi yuli a kalingu pasa tjacuqu pana i taitu.

cinting a djiday

ka dungnin a djiday( aza mincen 明鄭 sihu i pasanavlj tua taiwan) neka tjavavaw a kamakama a kanri semamaza. ka tjasangas a cintin a djiday, izua tjara puluq a qinaljan papavayan ta nanguwaq lja kisaseljan tu masan niamadju a caucau, ljakua kaivilj izua zuyikwi (朱一貴) marivu, aza cintin sihu qivu tu dikinay a matua na kacalisian a kadjunangan mata itaiday a cavilj. aicu tideq amin mapulju a pairang mabinan, kasiwtu, cenkungaw, ily kata sincen (’inamizukuan: sudadatan) a qemuljic.

lja nusekuya sana kauvu a kinakadjunangan kata ika pasu madjulu pakata varukur i ljavek. katjaisangas a 1850 a cavilj, taituking sinan ika mirazek, au amin za kemasi rusung a caucau,tja tjuruvu a caucau marekutj a vaik a makacedas a kadjunangan, mata 1874 a cavilj, izua makaqeci kata ljukiu(琉球) a sikataqalljan a rikishi, ma pavalitan aicu a munday. ka cinting sihu linlingen aza tjavavaw a kamakama ti沈葆楨 kamangetjez a ciuku vutjan (福建) a sema cemedas a qemulic ta kadjunangan, saka kemasi gadugaduan i vecekadan tua taiwan i pasakacedas, tucu i pasanavalj a yilanking, kalingu, taituking patje tua sinevaudjan kata i pasakacedas tua ljaviljaving a vangecul, sipavecik pabinanting pakata taiwanvu(台灣府), sa lemindjelj a ting tucu a taitu hichi. lja pazangal a linraku pakata cing ting sihu i kaledep kata qinaljan i kacedas. saka ti 沈葆楨 seman djalan pasa kacedas a kadjunangan.

au ka izua djalan tjuruvu a caucau kemasi vutjan ljivavaw ta varukur a semamaza i valangaw, sa aicu a bausang(寶桑) a mula avan sangasangasan a kinaizuanan nua pairang. ka 1886 a cavilj, taiwan masan a sen(省), au pavalitan a binanting tua taitucelizu (臺東直隸州), au aza 州治 lemidjelj i kalingu a ruisui qinaljan, saka za kamayan binanting lemindjelj tua zutung (州同), sa lemindjelj tua zupan(州判) i kalingu a minatu. au sini varung angata tjelu a kinapangaljan a paljavak, ljakua izua大莊rivuan (pairang kata pepu zukua rivuan a rikishi) , sa nakuyakuya pakata 州治, sa icu a 州治 avan angata pini binan.

ripun a djiday

ka 1895 a cavilj, pakata sinanpapasusuan a maguan a vecik, taiwan siveciq sasipavay ta ripun. ka pitju qiljas tjelu qadaw pasekeljang ta《地方官假官制制定件》, aicu sini varung aza i cinting sihu a vu(府) pavalitan tua king, au kata citing(支廳), saka taitucelizu ljateku masan ta citing mamaw kata citing i kaledep. au sini varung tu lemindjelj tua taituciting i tainanking. ljakua ripun sihu inika nakanri a pasakacedas a navalj kata vecekadan tua taiwan, mata alu qiljas pavalit tainan mincencebu(民政支部) taiducucansu. ka 1896 a cavilj a sepatj qiljas, ripun sihu avan zuanga kanri tua i cemedasan a kadjunangan, au ka 1897 a cavilj unem qiljas lemindjelj a taiduciting nasetainanking, saka taitucelizu a sini varung lemindjelj tjelu a kinapangaljan a paljavak, izua binan (tucu masan taiduking ika cesan kata guansan), suiwi(tucu kemasi i pasanavalj nua sufung a guan kata cesan saka guansan), kata cilay (tucu na i kalingu pasaviri a sufung) kakudan a gimeng. ka 1898 a cavilj unem qiljas, sualapen a kakudan a gimeng. saka alu qiljas lemindjelj tua kalingu minatu cucansu, aicu kanri ta kemasi pasaviri nua ruisui qinaljan. ka 1900 a cavilj lima qiljas, au lemindjelj tua cenkungaw(tucu i cenkung, dunghe kata canping), buseke(tucu i ily kata vuli), kata binan a cucansu. ka 1901 a cavilj unem qiljas, aza binan cucansu ceviqen a zuma palangwi cucansu(tucu i tjavuali kata daibu).

ka 1901 a cavilj tapuluq sa ita qiljas, aicu pakata qinaljan a pavaliten a sirasudjan, cucansu pavalitan tua citing. au izua kalingu minatu, buseke, cenkungaw kata palangwi masan sepatj a citing. ka 1909 a cavilj tapuluq qiljas, kalingu minatu kata buseke citing piliqen sa lemindjelj tua kalingu minatu ting. ka 1915 a cavilj, tucu i cesan, guansan kata luye guan lemindjelj tua lilungciting(里巄支廳). ka 1920 a cavij, lilungciting qepuing pasa ta taidu citing, sa cenkungaw kata palangwi citing pavalitan a ngadan tua sinkang kata daibu citing. ka 1931 a cavilj, taiduciting pakilingdjelem tua lilungciting. ka 1937 a cavilj, aza daibuciting kata taiduciting qepuing ta i taidudjin. sa lilungciting kata sinkang citing pavalitan a ngdan tu guansandjin kata sinkangdjin.

kapuamin a maqaqeci

ka 1945 a cavilj puluq qiljas 25 qadaw, tjuka minku sihu djemadjas i taihuku. ka tapuluq sa ita qiljas unem qadaw lemindjelj tua taiduking接管委會. au ka 1946 a cavilj ita qiljas tapuluq sa drusa lemindjelj tua taiduking patjeljatucu, aza guansandjin, taidudjin kata sinkangdjin pavalitan tua king. au taiducen, a pitje vililan anga a cavilj a ripun a djiday, taidudje(臺東街) qepuing ta i binanzuang(卑南庄), saka kapuamin a maqaqeci, aza binanzuang kata taidudjin a kacalisian a kadjunangan qepuing a binan qinaljan, saka taidudje pavalitan tua taiducen. ka sepatj qiljas ita qadaw, shikanu, guansan, tjavuali kata daibu a gadugaduan cineviqe a yaping, haydan, kanalun, daren masan a kacalisian a qinaljan. au unem qiljas ita qadaw, lemindjelj tua zuma kacalisian a qinaljan i tamazatu. mamaw a cavilj, aza sinkang qinaljan paljavavaven masan cenkungcen, guansan qinaljan paljavavaven masan lilungcen, dulan qinaljan pavalitan tua vavukud qinaljan. au tapuluq sa ita qiljas, kanalun qinaljan pavalitan qepuing a tjavuali, au kanalun pavalitan ngadan masan tjisan(金山). ka 1947 a cavilj, tamazatu masan lanyu aya. ka 1948 a cavilj drusa qiljas, sualapen aza tjelu a king, au a guan pavalitan masan a king. ka 1949 a cavilj tjelu qiljas, lemindjelj tua dungvungcisu(東峰區署) i lilungcen, kanri tua lima a kacalisian a qinaljan mata 1951 a cavilj sepatj qiljas qulipen. ka 1954 a cavilj, lilungcen pavalitan ta guansancen. ka 1958 a cavilj, tjisan pavalitan tua djinvung. ka 1974 a cavilj puluq qiljas, taiducen qepuing a pasa binan qinaljan masan mula. au ka 1976 a cavilj ita qiljas ita qadaw, taiducen pavalitan masan taidu hichi.

kinapangaljan a paljavak

remasudj a kilalaing ta kakudan a sihu	taitu kingsihu	binan ting→ taitu zilizuzizu→ taitu chitingcan→ taitu tingcan→ taituking kinciu (tucu)
qinati a hulic a sihu	taituking gikai
	kinapangaljan a paljavak
	hichi kidjekec a king	taitu hichi
	ceng	cenkungceng、guansanceng
	guan	binan、daibu、tjavualji、vavukud、canping、 shikanu、cesan、kasiwtu
	na kacalisian a guan	yanping、hayduan、 daren、djinvung、tamazatu

caucau

lja taituking tja kigalju a mirazek, au mavan padjengi tjaljaliaw aza na sicuacuayan a nemanemanga imaza. izua 30% a kacalisiyan, amizuku, puyuma zuku, rukai zuku, paiwan zuku kata tau zuku, avan angata tjalja tjuruvuan a kacalisian pakata king i taiwan.

izua tu drusa puluq sa ita kudraw a caucau, 60 caucau/km², avan nangata tjalja kerian a king imaza i taiwan a caucau. saka ta tjalja kerian a caucau aza kinapangaljan a paljavak a sangasangasan kata masanmusalj. aicu a caucau i taituking tjakedri ta i cangwa hici a caucau.

· tjaliaw ta puluq kudraw a caucau: taitu hici

· tapuluq kudraw mata drusa kudraw a caucau: bianan, cenkungceng, tjauvali.

· lima kuzulj mata ita kudraw a caucau: guansanceng, vavukud, cesan, shikanu, canping, daibu, tamazatu.

· tjakedri ta lima kuzulj a caucau: hayduan, kasiwtu, djinvung, yanping, daren.

caucau a mapavalitan i taiduking

· ljemeqaca：neka

· mirazek：tamazatu

· ika pasekakezeng：kasiwtu

· sisekez：neka

· mekedri：taitu hici、djinvung、cesan、binan、tjauvali、yanping

· selapay mekedri：vavukud、guansanceng、shikanu、daren、aydan、canping、cenkung、daibu

aicu ziriu patekuteku kemasi 2021 a cavilj drusa qiljas 資料 kakivauvaljan:Wayback

ngadan a mula/cen	pulingetjan nua kadjunangan （km²）	mula	talingan	caucau	mapavalitan	mavalidan a caucau （caucau/km²）	sasupuan na yuzeng
valangaw	109.7691	46	1,036	104,668	-91	954	950
cenkungcen	143.9939	8	187	13,498	-9	94	961
guansancen	58.7351	7	135	8,397	-4	143	956
binan	412.6871	13	301	16,953	+4	41	954
daibu	69.1454	5	97	5,703	-9	82	965
tjauvali	96.6523	9	143	10,912	+4	113	963
vavukud	210.1908	7	220	8,188	-7	39	959
canping	155.1868	6	115	6,897	-8	44	962
shikanu	89.6980	7	97	7,579	-11	84	955
cesan	82.6854	10	125	8,059	-4	97	958
kasiwtu	15.0919	3	42	4,043	+14	268	951
yanping	455.8805	5	43	3,565	+14	8	953
hayduan	880.0382	6	41	4,110	-2	5	957
daren	306.4454	6	56	3,486	-7	11	966
djinvung	380.6635	5	36	3,690	-7	10	964
tamazatu	48.3892	4	38	5,235	-7	108	952
taituking	3,515.2526	147	2,712	214,983	-130	61

cavilj	caucau	+:metjeruvu -:mavekelj (%)
1960	drusa puluq kudrav sa alu a kuzulj sa drusaiday sa pitju puluq sa drusa a caucau (208,272 a caucau)	—
1966	drusa puluq sa unem kudrav sa pitju a kuzulj sa tjelu a taiday sa tjelu puluq sa unem a caucau (267,336 a caucau)	+28.4%
1970	drusa puluq sa siva kudrav sa ita kuzulj sa pitju a taiday sa unem puluq sa ita a caucau (291,761 a caucau)	+9.1%
1975	drusa puluq sa siva kudrav sa ita kuzulj sa itaiday sa tapuluq sa ita a caucau (291,111 a caucau)	−0.2%
1980	drusa puluq sa alu kudrav sa ita kuzulj sa drusaiday sa tapuluq sa alu a caucau (281,218 a caucau)	−3.4%
1985	drusa puluq sa pitju kudrav sa unem kuzulj sa tjelu a taiday sa alu puluq sa siva a caucau (276,389 a caucau)	−1.7%
1990	drusa puluq sa lima kudrav sa unem kuzulj sa alu a taiday sa tjelu a caucau (256,803 a caucau)	−7.1%
1995	drusa puluq sa lima kudrav sa sepatj kuzulj sa tjelu a taiday sa pitju puluq sa lima a caucau (254,375 a caucau)	−0.9%
2000	drusa puluq sa sepatj kudrav sa lima kuzulj sa tjelu a taiday sa tapuluq sa drusa a caucau (245,312 a caucau)	−3.6%
2005	drusa puluq sa tjelu kudrav sa lima kuzulj sa siva taiday sa lima puluq sa pitju a caucau (235,957 a caucau)	−3.8%
2010	drusa puluq sa tjelu kudrav sa unem taiday sa pitju puluq sa tjelu a caucau (230,673 a caucau)	−2.2%
2015	drusa puluq sa drusa kudrav sa drusa kuzulj sa sepatj taiday sa lima puluq sa drusa a caucau (222,452 a caucau)	−3.6%
2020	drusa puluq sa ita kudrav sa lima kuzulj sa drusa taiday sa unem puluq sa ita a caucau (215,261 a caucau)	−3.2%

patalidu a palisian

palisian nua hantan
masuvaqu

sinan papaljizavan tua nemangamanga umaq

na sihu taitu kakudanan saseqetjan ta paridiu a sicuacuayan a nanemanga umaq
kakivangavangan kakudanan na binan
na sihu taitu sikavaljudan nanguaq umaq
taituking kacalisian sinan papaljizavan tua nemangamanga umaq
na hungye sinipapukinim ta benulu a umaq
wan an kadradrungulj kakivangavangan
taitu amizuku pakata kadjunangan kakituluwan
vavukud pakata a qamuljumulju a sengsengan kakudanan umaq
taituking pakata nanemanemanga kakituluwan umaq
gaku na kukumin a cungyung sinan papaljizavan tua nemangamanga umaq
taitu pinapebulay a paridiu a kakaizuanan

sinupuan

tucu i taitu izua ita daigaku, ita siumung sengsengan gaku, tapuluq a kaucung a gaku, ita gaku tinevelj kaucung kata kucung, drusa puluq sa drusa kucung a gaku kata siva puluq sa ita a kukumin a gaku.

sinupuan
daigaku
na sihu taitu daigaku
na sihu taitu siumung sengsengan gaku
kaucung a gaku
taitu kaucung a gaku
na vavayan kaucung a gaku i taitu
na pakata undu kaucung a gaku kitjeljc sihu taitu daigaku
na sihu taitu tatuluan ta pakata kemuda pavelid a sengsengan a gaku
na sihu guansan tatuluan ta pakata kuba kata paveli a sengsengan a gaku
na sihu cenkung tatuluan ta pakata kemuda pavelid katua nua paciqaw a sengsengan a gaku
tamazatu kaucung a gaku
kuzing kungdung tatuluan ta pakata kuba a sengsengan a gaku
kuzing yuren kaucung a gaku
pakisumalji kakituluwan a gaku kitjeljc sihu taidu daigaku

nasidjaravacan

kisiya a djalan

臺灣鐵路管理局	taiwan kisiya kanricy
台東線	a kisiya a djalan a cemalivat tua taiwan kemasi kalinku pasa taidu
南迴線	a kisiya a djalan a cemalivat tua taiwan i pasa navalj

kunglu

	masansivalj a djalan i taiwan
	masansivalj a yi (乙) a djalanan i taiwan
	masansivalj a wu (戊) a djalanan i taiwan kemasi caupu pasa alui
台11線	masansimuluq sa ita a djalanan i taiwan
台11乙線	masansimuluq sa ita a yi (乙) a djalanan i taiwan kemasi binan pasa vukan(富岡)
台20線	masansika drusamuluq a djalanan i taiwan
台20甲線	masansika drusamuluq a tja(甲) djalanan i taiwan kemasi dekaw(德高) pasa cesan(池上)
台23線	masansika drusamuluq sa tjelu a djalanan i taiwan kemasi vuli pasa dunghe(東河)
台26線	masansi drusapuluq sa unem a dja lanan i taiwan kemasi djanau pasa tjalesu(佳樂水), kemasi djanau pasa macaren, kemasi ljupetje a navalj pasa alui
台30線	masansika tjelumuluq a djalanan i taiwan yucan(玉長) kunglu
縣道	vinaciqan ta djalan
縣道194號	itaiday siva puluq sa sepatj a vinaciqan
縣道198號	itaiday siva puluq sa alu a vinaciqan

basu

鼎東客運	basu a ding dung
國光客運	basu a ku kang
花蓮客運	basu a kalingu
普悠瑪客運	basu a puyuma

hikuki

台東機場	hikugiu i taituking
綠島機場	hikugiu i kasiwtu
蘭嶼機場	hikugiu i tamzatu

aicu a siayaya pakata hikugiu masan ta hikugiu na caucau, au izua malji na sivitai a hikugiu, a zihang hikugiu, i pasaviri tua taidu hichi, saka tucu izua sepatj a hikugiu i taiduking, masan tjaljaliaw a hikugiu aza king i taiwan.

sikiljaving na kiciqaw tu mizalek

富岡漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a vukang
成功漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a cenkung
新蘭漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a sinlan
長濱漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a canping
金樽漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a djincun
大武漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a daibu
成廣澳漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a cenkungaw
烏石鼻漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a wusebi
基翬漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a cihui (’inamizukuan:kihaw)
開元港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a kaiyan
綠島漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a kasiwtu
石雨傘漁港	sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a seyisan

kivangavangan

ljaviljaving a pakacemedasan nua kuka kinakalevelevan kadjunangan: sanyin iljavek a kivangavangan dulan, dunghe a tjakudrang sansitay,basiandung
kalingu kata valangaw sevesevec a lizulizuk nua kuka kinakalevelevan kadjunangan : ulivelivek papuquzipan ta dubuc a kadjunangan, hungye a ungesing, ucia kavavuan i kawtai, kakivanvangan i kuansan, cesan papuquzipan ta dubuc a kadjunangan.
kasiwtu
tamazatu
djipun a ungesing
caure a ungesing
djipun kuka pukasikasivan a kivanvangan
siangyan kuka pukasikasivan a kivanvangan
yansan kavakuan pakata hana kata asiw

kakipucemelan

aicu i taituking kemasi cuay namasan i taiwan tjalja kedrian pakata kakipucemel a kadjunangan

biuing
kakipucemelan a taidu i cenkung nua wyvupu
kakipucemelan a taidu nua taipaq rungmin biuing
kakipucemelan a taidu nua taipaq rungmin biuing a malan
kakipucemelan a taidu nua taipaq rungmin biuing a senli
taidu matje biuing
guansan cechi biuing
taidu gidutjaw biuing
taidu sanmu biuing
aza tarivakan a kinaizuanan pakata saqetjuqetju kata ramaljemaljeng
guansan sensece tarivakan

sinkiw

aicu a pakata i taituking a sinkiw, aza nadjemadjas a centan avan nukisamalaing, sumaya ca itaitu numapavalit a kamakama maljian a nakipusengsengan a caucau, ljaki za ika kumuing angata nu mapavalit a i dukusiw a guciw, malji u tauta, aza napusalatj a sinkiu izua manguaqan a tja pacucunan.

i taitu, namaljetimalji a tadjalan, izua kemasi ta cacukingan a kisankiciqaw kata nugiu, kata igukusiu a mareka kumuing, timazua a i likuz izua maljetimalji a kinicaingan a manguaqan. kemasi 1950 a cavilj djemulung tua sinkiu tazua, aza i taituking a sinkiw matjatjuaya wu(吳), huang(黃) tiamadju sedjelja kumintang, ljakua maqaqariw, tucuanga cavilj, aicu i taituking tjevuta tja liaw a saki puvarung tua nasihu a sengesengan.

i taituking a tadjalan a sidjiyan keming tua manguwaqan nucuayanga malji a kinisan kata zuma a sidjiyan, avan zua masan ulaimi tiamadju, au nu izua nazuma tja bulay a kinipuvarung a kinsic a munday, ika sananemaing nua nadjemadjas ta qapulu a marekatja pupicul a kamakama, sa ika kicaciul pasaladjan, au nudjemaljum ta sinkiw, sa hantai tua ika pacencen a i qinaljan, sipazulung tua tjuzuma a sidjiyan marivurivu sakamaya, ka 1970 a cavilj lja malivu a sidjiyan, aza i taitu nakisya a disiba uli patjavaten anga ta pasa kanle disiaba kata taituking kakaigiyan a kadjunangan, lja avan a nadjemadjas a sidjiyan, tiamadju a kisanmalaing tu pasa mazing nanga i yinwan.