Guanshan
guansan cen（binununan：Kinalaungan；nginaingayngan：guanˊ sanˊ ziinˋ；pinairangan：Koan-san-tìn）,izua sicuayan a ngadan lilung(里壟),imaza i pasaviri a taituking, izua tu alu kuzulj a caucau, avan nu tjaljakedrian ta cen kata neka paselaw ta ita kudraw a caucau nua i taiwan.
| guansan (關山鎮) | |
 | |
| na tjaivavaw a sihu a kinapangaljan a paljavak | taitu king |
| sicuayanga a ngadan | lilung(里壟) |
| sepaljavak | pitju a mula, itaiday sa tjelu puluq sa lima a talingan |
| sihu
-guciu -remasudj a kilalaing takakudan a pacaqan -qinati a hulic a sihu |
-戴文達(pacun ta kamakama na guansan) -naseguansan a gukusiu -daihiyukay na guansan |
| pulingetjan nua kadjunangan | 58.7351 km² |
| kinamamamawan tua vavavan nua gadu | drusaiday sa alu puluq a maru vavavan tadjekuacan (280m) |
| caucau
-pipenuljatan na cawcau
-papu ngadan tjai sangasangas -paljingan |
-alu a kuzulj sa tjelu taiday sa unem puluq sa siva a caucau (8,369) (2021 a cavilj kata tjelu qiljas) -masanlimalj (5) -tjelu a kuzulj drusaiday sa drusa puluq a paljingan (3,220) |
| sasupuan na yubinkiuku/yuzeng | 956 |
| pukeljang a venecikan na takakudan a umaq a sihu | 10014030 |
| tjuljivar ta guan | cesan, haydan, luye, dunghe |
pakata ljaqedi ta zuma qinaljan. pasamaza ledepan kicencen ta haydan, a i viri kicaing tua i cesan, a i tjaikacedas mavan a dunghe, a i navalj kicaing tua i luye. pazumamaw za imaza i pasanavalj a kalingu kata valangaw sevesevec a lizulizuk, izua binan pana cemalivat, itua i vecekadan gadugaduan kata a ljavyljaving a mareka gadugaduan a dideq, a kalevelevan semezan tu kemaledeledev. a iciningkan a sikudjaljan 200mm, a ljemita qadaw nicu kimaya 23.7 ℃ a sezaman.
cinalivatan
remasudj ta vincikanka cinting a djiday, pinpu zuku guci guci goo guci guci a la la(avan za dawulung zuku) naljitalatj a sema guansan a qemumang. au aza amizuku namatevelj kata lenindjelj ta qinaljan imaza tauta. aza pairang ka uri puaming nanga cinting kuangshu(光緒) a djiday patagilj a semamaza qemuma. ka ripun a djiday, aza haka zuku kemavacuk tua i pasakacedasan vunglin a kadjunangan, au zuma malje zuma caucau na sepulingetj i guansan kata pasakacedas a kadjunangan.
guansan cen kasicuayan a aza kuming sihu guan guan ta lemindjelj la au zuma caucau bien rico jaja ngadan lilung (pinairangan：Lí-lāng), kemasi ’inamizukuan patagilj, a siaya liaw qudjidjilj a qatjuvitjuvi a imi. ka 1920 a cavilj, linindjelj ta lilung ciyican(區役場), au semandjalan pakata kisac uri na pazangal a sisazuan nua kacalisian, ulja i teku ta daguan(大關) gadu, avanzua pavalitan ta ngadan ti “guansan” aya. ka 1946 a cavilj, aza kuming sihu lemindjelj ta guansan guan, au pavalitan ta lilung cen, ka 1954 a cavilj, mumaljeng a pavalitan ta guansan cen.
kamakama
remasudj ta vincikan| sazazatj | kamakama | izuanan malji pakeljang |
| pitjaysangas a 1951 a cavalj | ||
| 1 sangasangasan | 黃拓榮 | sihu a mingnlin |
| 2 sikamasanmusalj | 徐監 | daihiu a na sinkiw |
| 3 sikamasan tjelulj | 吳光亮 | daihiu a na sinkiw |
| pitjayvililj a 1951 a cavalj | ||
| 1 sangasangasan | 卓勝順 | pakata sinkiw |
| 2-3 sikamasanmusalj kata sikamasan tjelulj | 徐榮乾 | |
| 4 sikamasan simatjelj | 曾玉崙 | |
| 5-6 sikamasan limalj kata sikamasan nemel | 詹進興 | |
| 7-8 sikamasan pitjulj kata sikamasan valulj | 王國輝 | |
| 9-10 sikamasan sivalj kata sikamasan simuluq | 彭盛煥 | |
| 11 sikamasan simuluq saka ita | 王寵懿 | |
| 12-13 sikamasan simuluq saka drusa kata sikamasan simuluq saka tjelu | 許瑞貴 | |
| 14 sikamasan simuluq saka sepatj | 王寵懿 | |
| 15-16 sikamasan simuluq saka lima kata sikamasan simuluq saka unem | 黃瑞華 | |
| 17-18 sikamasan simuluq saka pitju kata sikamasan simuluq saka alu | 戴文達 | tucu |
paljavak tua kadjunangan
remasudj ta vincikanizua pitju a ri kata itaiday sa tjelu puluq sa lima a rin i guansan cen.
| li | lin | qinaljan |
| 德高dekaw | 33 | 北庄beizuang, 日新resin, 東明dungmin, 西庄sizuang, 頂庄dinzuang, 東庄dungzuang, 永豐yunvung |
| 新福
sinvu |
14 | 溪埔sipu, 新福sinvu |
| 豐泉
vungcyan |
12 | 昌林canglin, 長興cansin |
| 中福
cungvu |
19 | 里壠lilung |
| 里壠
lilung |
33 | 里壠lilung, 崁頂candin, 隆興lungsin |
| 月眉
yemei |
7 | 月眉yemei, 中和zunghe, 盛豐senvung |
| 電光
dienkuang |
17 | 嘉武tjawu, 東興tungsin, 中興zungsin, 上雷公火sanrikunghu, 南興nansin |
pakata kadjunangan
remasudj ta vincikanizua binan pana pakamaza seqaljudj, aicu i kacedasan kata viri a ljavek a gadugaduan kata a gadugaduan i vecekadan tua taiwan, aza masan tjakedri a kadjunangan avan za taitu sevesevec a lizulizuk. imaza a kadjunangan mamaw ta cesan kata luye guan a maruqalu a kinadjunangan, lja mavatj aicu a kadjunangan au maqati a mirazek ta nguiu. ljakua za i guansan tjateku a kinamamamavan tua vavavan nua gadu tua i cesan. saka tja saljeneng tauta.
guansan a sikac
remasudj ta vincikanaicu “sinivarung pakata pasakacedas a kadjunangan”, guansan sinan vecekadan ca guansan a sikace. a na mabugay paljeqaca ma guansan, cesan kata haydan aicu tjelu a qinaljan, tucu aza sincen kikang avan za i guansan a sinan vecekadan, a ikiw kadjunangan izuanan luye kata yenpin aicu drusa a guan. aza guansan hasisiw, guansan sapuycy, guansan a kivecikan ta kukumibu, izuanan guansan cecy(慈濟) biuing, saka tjalja nangawaqan tjakaizuanan pakata kakipucemelan.
pakata kinapangaljan a paljavak a rikishi
remasudj ta vincikanka 1915 a cavilj lilung patagilj avan nu vecekadan nua guansan sincen a kadjunangan , seman ta ljingas pakata kisac uri na pazangal a sisazuan nua kacalisian, au linindjelj ta “lilung citing”. ka 1920 a cavilj lilung citing tinevelj i taituciting. ka 1923 a cavilj, linindjelj mumalj ta citing, masan kanri a luye, lilung kata sinkaiyan aicu tjelu a kadjunangan, ka 1937 a cavilj, lilung citing pavalitan ta guansandjin, lilungzuang pavalitan ta guansanzuang, aicu guansanzuang izua tucu i cesan, guansan, haydan, luye kata yenpin a lima a sincen a kadjunangan, saka guansan avan nu vececadan a lima sincen sikace a hici.
kapuaming ta maqaqeci i 1946 a cavilj ita qiljas drusa puluq sa lima a qadaw, avan nu taituking guansan ci guansan guan, au izua tjelu a qinaljan sipavecik paguansan guan, guansan, cesan kata luye guan. mamaw a cavilj tu sepatj qiljas, aza sikan cen pavalitan ta lilung cen, aicu guansan ci a kinanri mapazulju tu drusa a qinaljan, penuljat ita cen kata sepatj a qinaljan.
ka 1947 a cavilj sualapen ta guansan cisu(區署), ka 1949 a cavilj linindjelj ta dungvungcy(東峰區), aicu cisu a umaq i lilung cen avan nu sicuayan a kakaizuanan a guansan cisu. za kanriven italatj izua a haydan, djisan, yenpin, daren kata lanyu aicu lima a qinaljan. lilung mumalj masan ta vecekadan nua mareka kadjunangan pakata kinapangaljan a paljavak. ka 1951 a cavilj, sualapen ta dungvungcy, aza sincen a manguwqen amin i lilung cen italadj. ka 1949 a cavilj lilung cen pavalitan a ngadan ta guansan cen patjelja tucu.
lilung imaza tjalja mirazek ka ripun a djiday, lja imaza avan nu vecekadan nua sincen kata hasisiw, aza kinsac, kumuing kata tacekeljan niamadju sinan pazangal mirazek ta siubay, bunka kata kakituluwan, saka lilung masan ta sikace i pasanavalj a kalingu kata valangaw sevesevec a lizulizuk. pakata nasidjaravacan, izua disiaba a kisiya kata disiaba a basu, namasan pazangal aravac a kadjunangan sema i kacalisian a qinaljan. pakata sengesengan, ka ripun a djiday, izua seman alju, seman hutaring, kafi kata qadupu a sengesengan, kapuaming ta maqaqeci, izua qemuma, kasiw, qadupu kata kusui a sengesengan. saka tjaljiazua ta caucau patjavat semamaza. aicu guansan hici i vecekadan nua yili kata valangaw a dideq. saka a tjeketjek na masansika drusamuluq a djalanan i taiwan, kata cenkung dideq izua ljavek a gadugaduan a qecen, saka maqati kitjuaya pakata kadjunangan nimadju.
caucau
remasudj ta vincikanpakata caucau i guansan cen, ka 1968 a cavilj tjatjuruvuan, au nutjaivililj mekedri, amin ka 1975, 1981, 1982, 1990 kata 1993 aicu lima a cavilj na mapazulju, a tjeza anga sepatj puluq sa pitju a cavilj mekedrikedri sakamaya, ka 2007 a cavilj tapuluq qiljas patagilj a mekedri mata ita kudraw teku a caucau.
| cavilj | caucau | +:metjeruvu
-:mavekelj (%) |
| 1946 | lima kuzulj sa itaiday sa unem puluq sa alu a caucau (5,168 a caucau) | — |
| 1951 | unem kuzulj sa drusaiday sa siva puluq sa ita a caucau (6,291 a caucau) | +21.7% |
| 1956 | ita kudrav sa sepatj puluq sa tjelu a caucau (10,043 a caucau) | +59.6% |
| 1961 | ita kudrav sa tjelu kuzulj sa itaiday sa tjelu puluq sa ita a caucau (13,131a caucau) | +30.7% |
| 1966 | ita kudrav sa lima kuzulj sa unem taiday sa alu puluq sa siva a caucau (15,689 a caucau) | +19.5% |
| 1971 | ita kudrav sa lima kuzulj sa sepatj taiday sa unem a caucau (15,406 a caucau) | −1.8% |
| 1976 | ita kudrav sa sepatj kuzulj sa siva taiday sa puluq sa unem a caucau (14,916 a caucau) | −3.2% |
| 1981 | ita kudrav sa tjelu kuzulj sa unem taiday sa tjelu puluq sa unem a caucau (13,636 a caucau) | −8.6% |
| 1986 | ita kudrav sa drusa kuzulj sa alu taiday sa tjelu puluq sa sepatj a caucau (12,834 a caucau) | −5.9% |
| 1991 | ita kudrav sa ita kuzulj sa siva taiday sa sepatj puluq sa pitju a caucau (11,947 a caucau) | −6.9% |
| 1996 | ita kudrav sa ita kuzulj sa pitju taiday sa drusa puluq sa lima a caucau (11,725 a caucau) | −1.9% |
| 2001 | ita kudrav sa siva taiday sa unem puluq sa drusa a caucau (10,962 a caucau) | −6.5% |
| 2006 | ita kudrav sa siva puluq sa lima a caucau (10,095 a caucau) | −7.9% |
| 2011 | siva kuzulj sa lima taiday sa lime puluq sa siva a caucau (9,559 a caucau) | −5.3% |
| 2016 | alu kuzulj sa alu taiday sa puluq sa ita a caucau (8,811 a caucau) | −7.8% |
nasidjaravacan
remasudj ta vincikan| kisiya a djalan |
| taiwan kisiya kanriki |
| a kisiya a djalan a cemalivat tua taiwan i taitu |
| disiaba i haydan |
| disiaba i guansan |
| kunglu |
 masansivalj a djalan i taiwan
|
 masansika drusamuluq a djalanan i taiwan
|
| vinaciqan ta djalan |
 itaiday siva puluq sa pitju a vinaciqan
|
sinupuan
remasudj ta vincikan| kaucung a gaku |
| na sihu guansan tatuluan ta pakada kuba kata pavelid a sengsengan a gaku |
| gaku na kutjung |
| gaku na kutjung a guansan |
| gaku na kukumin |
| gaku na kukumin a guansan |
| gaku na kukumin a dienkuang(電光) |
| gaku na kukumin a yemei(月眉) |
| gaku na kukumin a dekaw(得高) |
| puvadanqan |
| puvadanqan i guansan |
kivangvangan
remasudj ta vincikan| 天后宮 | tienhu biu |
| 關山親水公園 | kakivanvangan i guansan |
| 關山環鎮自行車道 | kiliusan na zidingsia i guansan a djalanan |
| 關山中華大戲院 | guansan zunghua |
racev
remasudj ta vincikan| 小米 | vaqu |
| 愛玉子 | ugiw |
| 稻米 | paday |